Treblinka: Początek zmian

Na dziś (2 sierpnia) zostały zaplanowane kolejne obchody rocznicy buntu więźniów w Treblince. W muzeum pojawią się nowe dokumenty, przekazane przez Żydowski Instytut Historyczny. W salach zostaną ustawione nowe gabloty. To przedsmak wielkich zmian, które czekają muzeum w ciągu najbliższych miesięcy.

Do obchodów 74. rocznicy buntu więźniów placówka przygotowywała się tygodniami. Kolejne będą organizowane najprawdopodobniej przez muzeum działające już w nowej formie organizacyjnej.

ROZMOWY BYŁY TRUDNE

Po wielomiesięcznych niełatwych negocjacjach samorząd Mazowsza zawarł porozumienie z Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Resort kultury początkowo planował przejęcie muzeum w Treblince (placówka od momentu utworzenia stanowiła część Muzeum Regionalnego w Siedlcach, które jest jednostką podległą marszałkowi województwa). Na takie przejęcie nie zgadzał się Zarząd Województwa. Zaakceptował dopiero kompromis, zakładający utworzenie nowej placówki. Będzie ona nosić nazwę „Muzeum Miejsce Pamięci po obozie zagłady i obozie pracy w Treblince” i ma być samodzielną instytucją kultury, finansowaną wspólnie przez samorząd i ministerstwo.

- Nowa placówka będzie kontynuować tradycje dotychczasowej instytucji samorządowej i korzystać z jej doświadczeń, natomiast poszerzą się jej perspektywy działania - powiedziała nam rzeczniczka prasowa Ministerstwa Kultury Monika Piętas-Kurek. Podkreśliła jednocześnie, że: - Bezpośrednie wsparcie z budżetu państwa i dodatkowe finansowanie pozwolą na wzbogacenie oferty programowej muzeum i zwiększą jego potencjał, także edukacyjny.  

Decyzję o wyłączeniu muzeum w Treblince ze swoich struktur Muzeum Regionalne w Siedlcach przyjęło ze zrozumieniem. Jego wicedyrektor Sławomir Kordaczuk podkreśla: - Zmiana zapewne nie tylko podniesie rangę tego miejsca, ale też pozwoli placówce na szerszą działalność, być może rozbudowę. Mimo że termin powołania nowej instytucji został wyznaczony na koniec lutego 2018 r., planowane przekształcenia są już odczuwalne.

NOWE EKSPONATY, NOWE GABLOTY

Zmiany można było zauważyć już podczas przygotowań do kolejnych obchodów wybuchu buntu w obozie zagłady. Te uroczystości są bardzo ważne dla muzeum. Przypomnijmy, że podczas buntu z Treblinki uciekło około 200 więźniów.

- Najpierw wynieśli broń ze zbrojowni, głównie granaty i karabiny. Rozdano je powstańcom. I zaraz zaczął się atak. Wiemy, że wtedy w obozie przebywało ok. 840 więźniów, z tego około 100 nie wzięło udziału w powstaniu. Reszta w przeróżny sposób włączyła się do niego – mówi kierownik Muzeum Walki i Męczeństwa w Treblince Edward Kopówka.  

2 sierpnia, z okazji obchodów, w muzeum pojawią się eksponaty pochodzące z Archiwum Ringelbluma. Przekaże je Żydowski Instytut Historyczny, podległy Ministerstwu Kultury i Dziedzictwa Narodowego. W tzw. zbiorach Ringelbluma znajdują m.in. materiały, dokumentujące powstanie obozu w Treblince (kartki, które w pierwszych tygodniach funkcjonowania obozu hitlerowcy pozwalali wysyłać więźniom), a także wspomnienia więźniów, którym udało się uciec.

Archiwum Ringelbluma zawiera materiały zebrane przez Żydów, działających w podziemnej organizacji warszawskiej. Powstała ona z inicjatywy dr. Emanuela Ringelbluma, polsko-żydowskiego historyka i pedagoga. Jej celem było udokumentowanie sytuacji Żydów na terenach okupowanej Polski. Niektóre materiały zostały ukryte w bańkach po mleku, inne - w blaszanych skrzynkach. Dokumenty (prawdopodobnie jeszcze nie wszystkie) odnaleziono po wojnie w piwnicy jednego z domów, znajdujących się w warszawskim getcie.

Część z nich, dotycząca Treblinki, trafi do Muzeum Walki i Męczeństwa. Znajdą się one w 4 nowych gablotach, które zostaną ustawione w sali wystawowej, poświęconej historii obozu zagłady. Wśród archiwaliów znajdą się wspomnienia i pamiątki dotyczące losów dwóch szczególnych więźniów – Samuela Willenberga (jeden z uczestników buntu, którzy przeżyli) i Samuela Rajzmana (organizator ruchu oporu w obozie śmierci).

Zmiany nie ominą też sali po- święconej historii obozu pracy. Dwie gabloty z przedmiotami wykopanymi na terenie obozu będą zastąpione przez nowe, podświetlane.

- Gabloty i wystrój muzeum zostaną ujednolicone. To pozwoli na odpowiednie wyeksponowanie zbiorów – zdradza Edward Kopówka.

To dopiero początek zmian. W przyszłości w Muzeum w Treblince ma powstać nowoczesna multimedialna wystawa.

JUSTYNA PYCKA