Antykomunistycznemu podziemiu

1 marca od paru lat wracamy pamięcią do tragicznych wydarzeń, jakie rozgrywały się w Polsce po zakończeniu II wojny światowej. W Łukowie z tej okazji, dziś i przez najbliższy weekend, odbędzie się kilka ciekawych przedsięwzięć, niekoniecznie wychwalających osoby nazywane teraz „żołnierzami wyklętymi”.

● Przypomnienie czynów dokonanych po 1944 r. przez żołnierzy antykonunistycznego podziemia polskiego w Łukowie rozpocznie się dziś o godz. 9 od wyświetlenia w Kinie Łuków wzbudzającego kontrowersje dramatu wojennego „Historia »Roja«”.

Warto przypomnieć, że już na etapie produkcji filmu (2009-12) z jej finansowania wycofała się Telewizja Polska oraz wielu sponsorów. Film sfinansowano pieniędzmi pochodzącymi ze społecznych zbiórek. Część prac technicznych została wykonana nieodpłatnie. Nie wystąpili w nim również żadni aktorzy o głośnych nazwiskach. Za to reżyser filmu, Jerzy Zalewski, przedstawił w nim pewną historię działań podziemia w kontrastowych, czarno-białych barwach. Tymczasem nie od dziś wiadomo, że każda historia, a już z pewnością ta, dotycząca bratobójczych walk podsycanych wydarzeniami politycznymi po II wojnie światowej, jest pełna odcieni szarości. Część niezależnych recenzentów niezbyt przychylnie przyjęła ten film. Określono go mianem „sformatowanej lektury służącej historycznej, acz chaotycznej, jednostronnej edukacji widowni”, „krwawym karnawałem i baletem śmierci” albo „jednostronnym hołdem dla żołnierzy wyklętych”. Krytykowano też jego poziom techniczny. Piszący o filmie na łamach prawicowych mediów przymierzali jednak „Historię »Roja«” do Oscara. Jedynie „wPolityce” zamieściła krytyczną opinię, że „żołnierze wyklęci zasługują na coś lepszego”.

● Zaraz po filmie, o godz. 11.30, w Kinie Łuków odbędzie się konferencja pod hasłem ,,Podziemie antykomunistyczne w Polsce”, na którą zaprasza Łukowski Ośrodek Kultury, Uniwersytet Trzeciego Wieku i Koło Łuków Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej. Jej głównym punktem będzie wykład prof. Rafała Wnuka, historyka z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, wychowanka i uczestnika głośnych seminariów prowadzonych przez prof. Tomasza Strzembosza.

Profesor Rafał Wnuk należy do grona pierwszych polskich naukowców, którzy już na początku lat 90. podjęli prace badawcze i dokumentacyjne nad losami organizacji podziemia antykomunistycznego i jego członków. Wzorem części swoich kolegów nie dołączył jednak do nurtu „historyków państwowych”, którzy uważali, że o pewnych zdarzeniach w podziemiu nie należy głośno mówić. Dziś krytycznie odnosi się zarówno do ich poglądu budującego „państwowy kult wyklętych”, jak i do samego sformułowania „żołnierze wyklęci”. Uważa je za nieobiektywne, wywodzące się z języka propagandy i będące niczym innym jak banerem reklamowym, skutecznie przysłaniającym dyskusję o skomplikowanej historii Polski z lat 1944-1953. Jest też zdania, że propagowany przez państwo model polityki historycznej jest szkodliwy zarówno dla procesu poznawania podziemia antykomunistycznego, jak również dla samych bohaterów z szeregów polskich organizacji działających na tym polu w latach 1944-1953. Mówi, że z ludzi tych robi się banalne, komiksowe postaci, które służą do manipulacji historycznej na rzecz bieżących potrzeb politycznych.

Poza tym gość, który wygłosi wykład w Łukowie, twierdzi, że w podziemiu antykomunistycznym nic nie było i nie jest czarno-białe, a jego działacze mając wiele zasług lecz są też autorami i aktorami zdarzeń agresywnych, bandyckich albo wręcz zbrodniczych. Zajmował się naukowo poznaniem przypadków demoralizacji, badał popełniane przez podziemie mordy, przypadki zachowań antysemickich czy niewłaściwego odnoszenia się żołnierzy podziemia do mniejszości narodowych.
Obecnie Rafał Wnuk jest kierownikiem Katedry Historii i Historiografii Europy Wschodniej w Instytucie Historii KUL. Wcześniej pracował w Instytucie Studiów Politycznych PAN, Instytucie Pamięci Narodowej oraz w Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku. Napisał sam lub z innymi wiele książek historycznych dotyczących podziemia w Polsce i krajach Europy Wschodniej.

● O godz. 16 w kaplicy zakonu sióstr nazaretanek przy ul. 11 Listopada zostanie odprawiona msza św. w intencji poległych oraz pomordowanych za wolność i niepodległość Ojczyzny. Zaraz po nabożeństwie, około godz. 17, zostaną złożone kwiaty i zapalone znicze pod pomnikiem Żołnierzy Niezłomnych naprzeciw gmachu dawnego Urzędu Bezpieczeństwa (obecnie siedziba „Alma Mater”).

● W niedzielę, 3 marca o godz. 12 w parku miejskim odbędą się biegi rekreacyjno-sportowe pod hasłem „Tropem wilczym”. Będzie też zorganizowana akcja krwiodawstwa, na którą od 10.30 do 14.30 zaprasza łukowski Klub Honorowych Dawców Krwi „Ostoja”.

● W czwartek, 7 marca w auli I LO w Łukowie jest zapowiadana kolejna konferencja. Tym razem historyczno-literacka. Zaprasza na nią Muzeum Oręża i Techniki Użytkowej im. ks. gen. Stanisława Brzóski oraz Jan Janusz Jastrzębski senior. Na spotkaniu tym łukowski historyk, dr Marek Okoń opowie o „Wyklętych Kościoła”.

Podczas konferencji będzie można obejrzeć niektóre z eksponatów wspomnianego prywatnego muzeum. Jan Janusz Jastrzębski zapozna uczestników ze swoimi zbiorami literatury i będzie prezentował utwory własnego autorstwa. Konferencja jest zapowiadana na godz. 12.

Łukowskie obchody upamiętniające żołnierzy podziemia antykomunistcznego honorowym patronatem objął wojewoda lubelski, Przemysław Czarnek.