Czy dotyczy Cię niepłodność?

Współcześnie niepłodność dotyka – według różnych szacunków – od kilkunastu do nawet 20% osób w wieku rozrodczym. Problemy z poczęciem dziecka mogą mieć charakter przejściowy, jednak gdy ciąża nie pojawia się po roku od aktywnych starań, najlepiej udać się do lekarza. Jakie badanie wykonać, by potwierdzić lub wykluczyć niepłodność, gdzie się zgłosić i jak przebiega terapia?

Niepłodność można skutecznie leczyć

Choć często używane zamiennie, bezpłodność i niepłodność to dwa różne pojęcia. Pierwsze z nich określa trwałą niezdolność do posiadania naturalnego potomstwa. Bezpłodności nie można leczyć i jest to stan nieodwracalny. Niepłodność z kolei poddaje się leczeniu.

Kiedy to już niepłodność, a nie przemęczenie lub przejściowy spadek formy organizmu? Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) wskazuje, że o niepłodności mówimy wtedy, gdy mimo regularnego współżycia partnerów przez 12 miesięcy, nie dochodzi do poczęcia dziecka. Wtedy wskazane jest zgłoszenie się do lekarza. Warto to zrobić już po pół roku, kiedy kobieta ma więcej niż 30-35 lat, w przeszłości występowały poronienia lub choroby, które mogą wpływać na płodność. Konsultację lekarską warto odbyć w każdej sytuacji, która wzbudza niepokój. 

Przyczyny niepłodności

Niepłodność może mieć wiele przyczyn, leżących zarówno po stronie kobiety, jak i mężczyzny. Dlatego też pierwszym krokiem terapii jest dokładna diagnostyka. Metody leczenia są zawsze dobierane indywidualnie, w zależności od konkretnego przypadku każdej pary.

Za niepłodność kobiecą odpowiadają najczęściej zaburzenia hormonalne. Szereg różnych hormonów steruje owulacją i całym cyklem menstruacyjnym. Wszelkie odchylenia od normy mogą wpłynąć na zaburzenia jajeczkowania lub innych etapów cyklu. Innym powodem są wady anatomiczne lub choroby narządów rodnych (np. macica z przegrodą, niedrożne jajowody, zespół policystycznych jajników, czy wrogi śluz szyjkowy, który neutralizuje plemniki).

U mężczyzn z kolei niepłodność jest często spowodowana nieprawidłowościami nasienia. Rozumiemy przez to między innymi zbyt mało plemników w nasieniu, ich nieprawidłową budowę, bądź też niedostateczną ruchliwość. Rzadziej są to urazy i choroby jąder (np. żylaki powrózka nasiennego), czy infekcje bakteryjne, wirusowe lub grzybicze układu moczowo-płciowego.

Diagnostyka i leczenie niepłodności kobiecej

Diagnostyka obejmuje zwykle wywiad lekarski i zestaw konkretnych badań. Badania niepłodności u kobiet obejmują często badania krwi, które pozwalają określić stężenie hormonów odpowiedzialnych za owulację (takich jak na przykład FSH i LH). Badając krew, można także wykluczyć choroby ogólnoustrojowe oraz infekcje obniżające płodność. Aby określić morfologię narządów, wykonuje się badania ultrasonograficzne.

Metod leczenia niepłodności u kobiet jest bardzo wiele. To, jakie zostaną zastosowane, zależy bezpośrednio od przyczyn problemu. Mogą to być:

• Farmakoterapia – wybranymi lekami można wyrównać zaburzenia hormonalne, wyeliminować niektóre choroby zaburzające płodność (takie jak wrogi śluz szyjkowy), oraz wyleczyć infekcje układu moczowo-płciowego.

• Leczenie chirurgiczne – w przypadku wad anatomicznych narządów, polipów, mięśniaków i innych chorób (np. endometriozy, czy PCOS).

• Zmiana stylu życia i terapia innych chorób ogólnoustrojowych (jeśli możliwe). 

• Metody rozrodu wspomaganego, takie jak in vitro (zapłodnienie pozaustrojowe).

Diagnostyka i leczenie niepłodności męskiej 

Jak powiedzieliśmy, u mężczyzn przyczyną niepłodności nie są zwykle zaburzenia hormonalne, a nieprawidłowe parametry nasienia. Diagnostyka obejmuje więc często seminogram (badanie plemników - nasienia). Pacjent oddaje spermę, która następnie badane jest w laboratorium. Warto wiedzieć, że nieprawidłowe parametry nasienia można poprawić. Po wyselekcjonowaniu plemników progresywnych (mających największe szanse na zapłodnienie), nasienie może być wprowadzone do dróg rodnych kobiety metodą inseminacji (dopochwowo przy użyciu specjalnego cewnika).

Plemniki selekcjonuje się także podczas procedury metody in vitro. W tym przypadku od mężczyzny pobiera się plemniki, od kobiety komórkę jajową (metodą punkcji) i gamety łączy się w laboratorium. Zarodek po kilku dniach transferuje się do jamy macicy. 

Niektóre choroby (takie jak żylaki powrózka nasiennego) mogą wymagać interwencji chirurgicznej. Współcześnie stosuje się często metody mikrochirurgiczne, inwazyjne w minimalnym stopniu. Podobnie jak w przypadku kobiet, infekcje i niektóre zaburzenia hormonalne można zwalczać odpowiednio dobranymi lekami.