Historia stemplem odciśnięta

Budynek siedleckiej poczty, stojący na rogu ulic Piłsudskiego i Kościuszki, jest jednym z najstarszych w Siedlcach. A także jednym nielicznych budynków, z wyjątkiem obiektów sakralnych, które przez lata ani razu nie zmieniły swojej funkcji. Ratusz „Jacek” był w swoich dziejach w miejscem handlu, urzędem, biblioteką, muzeum, pałacem ślubów. Budynek poczty wzniesiony w latach 1827-29 według projektu Antonia Corazziego na miejscu wcześniejszej austerii, od niemal dwustu lat zawsze był pocztą. W jego wnętrzu – tak kiedyś, jak i dzisiaj – usłyszeć można stukot pocztowych stempli.

Ile tych stempli przez te prawie dwa wieki było? Jeśli ktoś potrafi to zliczyć, to chyba tylko siedlecki filatelista, badacz przeszłości Aleksander Haraburda, autor książki „Poczta w Siedlcach 1817-1977. Inwentaryzacja znaków pocztowych”. Książka, a mówiąc ściśle: kolejne, wzbogacone i staranniej edytorsko opracowane wydanie, kilku istniejących publikacji, jest niewątpliwie skierowana do fachowców z branży - filatelistów. Oni w pełni potrafią docenić jej bogactwo i skrupulatność. Setki podobnych stronic, monotonnie wypełnionych reprodukcjami stempli, kopert i pocztówek, laików do lektury nie zachęcą. Ale nawet nie będąc specjalistą, w wolnej chwili warto ten tom - ponad 450 stron druku! - niespiesznie przejrzeć.

Inwentaryzacja trwa  

Dzieje powstawania „Poczty w Siedlcach” najlepiej przedstawia sam autor: - Ze stanem wiedzy kolekcjonerskiej na koniec 1997 roku, zamykam inwentaryzację znaków pocztowych siedleckich poczt. Zinwentaryzowałem wszystko, co zgromadziłem w moim zbiorze „Poczta w Siedlcach" i co udało się otrzymać od życzliwych kolekcjonerów w kraju i z zagranicy, za co serdecznie dziękuję. Chciałbym by to opracowanie pozostawiło trwały ślad mojej wieloletniej obecności wśród kolekcjonerów filatelistów. 

Niniejsze wydanie zamyka w jednym tomie moją dotychczasową pracę inwentaryzacyjną, obejmującą okres 180 lat, począwszy od 1817 roku, roku wprowadzenia do użytku pocztowego pierwszych stempli pocztowych (miejscowników) używanych na listach w okresie Królestwa Polskiego, do dnia zamknięcia opracowania w roku 1997. Opracowanie to powstawało etapami. Początek stanowiło opracowanie katalogowe „Poczta w Siedlcach -1815-1846- próba inwentaryzacji znaków pocztowych", wydane przez Muzeum Okręgowe w Siedlcach w 1990 roku. Następnie przy współpracy Sławomira Kordaczuka powstało opracowanie „Poczta w Siedlcach - stemple okolicznościowe, całostki, znaczki”, wydane przez Muzeum Okręgowe w Siedlcach w 1992 roku. 

W 1994 roku powstał schemat opracowania całościowego, gdzie zostały przyjęte oznaczenia poszczególnych znaków z podziałem na okresy - rodzaje - numery poczt - numery kolejne w okresach i działach. W tym układzie został przepracowany okres 1815-1846 i powielony w 1996 roku nakładem własnym w 50 egz., jako wydanie II poprawione i uzupełnione. Niniejsze opracowanie jest kontynuacją wydania II, wszystkie działy zostały doprowadzone do 1997 roku, a opracowane uprzednio uzupełnione o dalsze ustalenia. Natomiast stemple okolicznościowe, całostki i znaczki zostały przepracowane wg przyjętego schematu – napisał w 1997 r. we wstępie do swojego opus vitae Aleksander Haraburda. 

Znacznie bogatsza 

W stosunku do wydania sprzed kilkunastu lat obecnie opublikowana „Poczta w Siedlcach” jest znacznie bogatsza. - Przez czas, jaki upłynął od 1997 roku do 2009 roku, inwentaryzacja znaków pocztowych poczt siedleckich z okresu 1817-1997 trwała i nadal trwa. Dużą pomocą jest Internet, gdzie na aukcjach pojawiają się walory siedleckie, które inwentaryzuję. Wykorzystałem też wszystkie możliwe kontakty z filatelistami w kraju i za granicą do pozyskania walorów do uzupełnienia. W ten sposób zostały opracowane i dopracowane wszystkie inwentaryzowane działy. Wydaje mi się, że pozostały małe luki w nieujawnionych jeszcze stemplach pocztowych - pisze Aleksander Haraburda.

W 2003 r. książkę Aleksandra Haraburdy o siedleckiej poczcie nagrodzono srebrnym medalem na Światowej Wystawie Filatelistycznej w Bangkoku. 

- Historia poczty w Siedlcach sięga końca XVIII wieku. Już w 1797 roku w jednym z dokumentów Księżnej Ogińskiej znalazła się wzmianka o przebiegu przez Siedlce traktu pocztowego. W latach 1818-1820 przeprowadzono przez Siedlce nowy bity trakt Warszawa-Brześć Litewski zwany „Traktem Pocztowym". Był to jeden z głównych traktów pocztowych na terenie Królestwa Polskiego, którym kursowały poczty wozowe i konne. Na trakcie znajdowały się Stacje Pocztowe, gdzie zmieniano konie i wymieniano „pocztę" - pisze autor.

Pierwszy stempel 

Kiedy w Siedlcach przybito pierwszy stempel? Tego nie wiadomo. Najwcześniejsza znana data użycia stempla pocztowego w Siedlcach to 17 września 1817 r. W roku 1860 pojawiły się w obiegu pierwsze polskie znaczki pocztowe, a wraz z nimi kasowniki do tych znaczków. Przybijano w Siedlcach pocztowe stemple polskie, rosyjskie, niemieckie, stemple poczt polowych i obozowych, a w stanie wojennym - nawet stemple cenzury. Jest co wspominać i o czym pisać.

Gdy rozmawiałem z Aleksandrem Haraburdą kilka lat temu przy okazji ukazania się jego książki „Obozy jeńców wojennych w Siedlcach 1941-44. Dokumentacja pocztowa”, mówił, że choć filatelistyką zainteresował się pół wieku temu, bo w 1957 r., teraz w zasadzie jest już byłym filatelistą. Od dawna nie zbiera znaczków. Z zamiłowaniem zgłębia jednak dzieje siedleckiej poczty. Własnym nakładem wydał w niewielkich nakładach kilka książek na ten temat. Wydawcą książki „Poczta w Siedlcach 1817-1977. Inwentaryzacja znaków pocztowych” - co godne pochwały - jest Poczta Polska, Centrum Poczty Oddział Rejonowy w Siedlcach.